Thành lập doanh nghiệp hay hộ kinh doanh là câu hỏi rất phổ biến khi bắt đầu kinh doanh. Mỗi mô hình đều có những ưu và nhược điểm riêng, phù hợp với từng nhu cầu kinh doanh khác nhau.
Doanh nghiệp và hộ kinh doanh là hai mô hình kinh doanh phổ biến hiện nay, mỗi mô hình đều có những ưu nhược điểm riêng. Việc lựa chọn hình thức phù hợp đóng vai trò quan trọng trong quá trình khởi nghiệp. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn so sánh chi tiết hai hình thức này, từ đó có quyết định sáng suốt cho bước đi đầu tiên trên con đường kinh doanh.
Tìm hiểu chung về các hình thức hoạt động kinh doanh
Doanh nghiệp
Doanh nghiệp (thường gọi là công ty) là một hình thức hoạt động kinh doanh, có tư cách pháp nhân, có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch, được thành lập hoặc đăng ký theo quy định của pháp luật nhằm mục đích kinh doanh. Doanh nghiệp hiện nay được ghi nhận có các loại hình như sau: Công ty TNHH một thành viên, công ty TNHH hai thành viên trở lên, công ty cổ phần, công ty hợp danh và doanh nghiệp tư nhân. Hình thức doanh nghiệp phù hợp với hoạt động kinh doanh có quy mô từ nhỏ đến lớn, mang tính chuyên nghiệp và có cơ cấu tổ chức khá phức tạp.
Doanh nghiệp có đặc điểm là có tài sản tương đối tách biệt với tài sản của chủ doanh nghiệp (trừ doanh nghiệp tư nhân và công ty hợp danh). Do đó, doanh nghiệp chỉ chịu trách nhiệm hữu hạn trong phạm vi số vốn góp vào công ty. Ngoài ra, doanh nghiệp có con dấu riêng, được quản lý và sử dụng trong các giao dịch để đảm bảo tính pháp lý một cách rõ ràng.
Khi thành lập doanh nghệp, bạn có thể hoạt động kinh doanh đa ngành nghề với quy mô lớn, chuyên nghiệp hơn. Doanh nghiệp có thể tuyển dụng nhiều lao động và không bị giới hạn về số lượng lao động. Doanh nghiệp được xuất hóa đơn VAT và dễ huy động vốn từ các cá nhân, tổ chức khác hơn so với hộ kinh doanh thông qua vay vốn ngân hàng, phát hành trái phiếu, cổ phiếu.
Có thể khái quát về ưu nhược điểm của hình thức doanh nghiệp như sau:
– Ưu điểm:
+ Có tư cách pháp nhân (ngoại trừ doanh nghiệp tư nhân),
+ Quy mô kinh doanh rộng, không giới hạn số lượng lao động và ngành nghề kinh doanh.
+ Được lập thêm các cơ sở kinh doanh trực thuộc (địa điểm kinh doanh, chi nhánh, văn phòng đại diện) trên phạm vi toàn quốc.
+ Nhiều kênh huy động vốn từ các cá nhân, tổ chức khác thông qua việc vay vốn ngân hàng, phát hành trái phiếu, chứng khoán,… và có thể được hưởng các chính sách ưu đãi, hỗ trợ từ Nhà nước.
+ Hạn chế rủi ro về mặt tài sản khi chủ doanh nghiệp chỉ chịu trách nhiệm hữu hạn trong phạm vi số vốn đã góp vào công ty (trừ doanh nghiệp tư nhân), không phải lấy tài sản cá nhân để chịu trách nhiệm cho nghĩa vụ của công ty.
+ Được khấu trừ các khoản chi phí hợp lý, hợp pháp theo quy định. Ví dụ: khấu trừ thuế VAT.
– Nhược điểm:
+ Chế độ kế toán và kê khai thuế phức tạp đòi hỏi phải đúng luật, đúng hạn, đúng chuẩn mực kế toán.
+ Cơ cấu tổ chức phức tạp nên có thể xảy ra các tranh chấp về vốn góp/cổ phần giữa các thành viên/cổ đông.
+ Doanh nghiệp phải đóng nhiều loại thuế với mức thuế suất khá cao (ví dụ: doanh nghiệp phải đóng 20% thuế thu nhập doanh nghiệp với phần lợi nhận có được sau khi trừ đi các khoản chi phí hợp lý)
+ Phải đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc cho người lao động.
>>> Tham khảo: Dịch vụ thành lập công ty
Hộ kinh doanh
Hộ kinh doanh cá thể là hình thức kinh doanh có quy mô nhỏ, đơn giản, dễ quản lý. Hình thức này phù hợp với những cá nhân hoặc hộ gia đình có nhu cầu kinh doanh nhỏ lẻ như các cửa hàng tạp hóa, các kiot bán hàng, cửa hàng tại chợ,… Hộ kinh doanh thường không kinh doanh đa dạng ngành nghề như hình thức doanh nghiệp mà chỉ kinh doanh trong một số lượng giới hạn một vài ngành nghề.
Hộ kinh doanh phù hợp với các hoạt động kinh doanh không cần con dấu tròn pháp nhân cũng như không cần xuất hóa đơn giá trị gia tăng (VAT). Ví dụ: Mở cửa hàng tạp hóa; salon gội đầu, cắt tóc; cho thuê nhà ở; cửa hàng ăn uống… Cá nhân, hộ gia đình có thể thực hiện thủ tục đăng ký hộ kinh doanh tại cơ quan đăng ký kinh doanh cấp quận/huyện.
Có thể khái quát về ưu nhược điểm của hình thức hộ kinh doanh như sau:
– Ưu điểm:
+ Cơ cấu quản lý nhỏ gọn, linh hoạt dễ vận hành.
+ Áp dụng chế độ thuế khoán hàng năm, không phải khai thuế hàng tháng như doanh nghiệp.
+ Có thể được vay vốn ngân hàng, hưởng một số ưu đãi, hỗ trợ từ nhà nước.
– Nhược điểm:
+ Chế độ trách nhiệm vô hạn: Chủ hộ kinh doanh phải chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với mọi hoạt động kinh doanh, không có sự tách biệt giữa tài sản cá nhân và tài sản kinh doanh. Trường hợp làm ăn thua lỗ, chủ hộ kinh doanh có thể mất hết tài sản hiện có.
+ Hạn chế mở rộng: Hộ kinh doanh không được mở chi nhánh, văn phòng đại diện tại địa điểm khác trong phạm vi toàn quốc và chỉ được sử dụng tối đa 9 lao động; nếu sử dụng từ 10 lao động trở lên phải chuyển đổi sang loại hình doanh nghiệp.
+ Không có tư cách pháp nhân: Hộ kinh doanh không có tư cách pháp nhân, không có con dấu riêng, điều này có thể gây hạn chế trong việc ký kết hợp đồng và tạo dựng niềm tin với đối tác kinh doanh.
+ Không được tự đặt in hóa đơn GTGT: nếu muốn sử dụng phải liên hệ mua với cơ quan thuế và số lượng hóa đơn sử dụng cũng bị hạn chế và thủ tục tương đối phức tạp.
Bảng so sánh ưu nhược điểm của doanh nghiệp và hộ kinh doanh
| Tiêu chí | Doanh nghiệp | Hộ kinh doanh |
| Thủ tục đăng ký | Phức tạp, cần nhiều giấy tờ, tài liệu | Đơn giản hơn |
| Tư cách pháp lý | Có tư cách pháp nhân (từ doanh nghiệp tư nhân)
(Có Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp và con dấu riêng) |
Không có tư cách pháp nhân
(Có Giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh và Giấy chứng nhận mã số thuế) |
| Trách nhiệm pháp lý | Chịu trách nhiệm hữu hạn trong phạm vi vốn điều lệ đã đăng ký (trừ doanh nghiệp tư nhân chịu trách nhiệm vô hạn) | Chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của chủ hộ kinh doanh. |
| Chế độ kế toán – thuế | – Được xuất hóa đơn VAT (hóa đơn đỏ), được khấu trừ thuế VAT và khấu trừ các chi phí hoạt động.
– Nộp thuế thu nhập doanh nghiệp theo lợi nhuận sau khi đã khấu trừ các chi phí hoạt động. – Thực hiện các thủ tục kế toán – thuế khá phức tạp, đòi hỏi chuyên môn cao. – Phải nộp tờ khai hàng quý, hàng năm, các báo cáo tài chính và tờ khai quyết toán thuế,…
|
– Không xuất hóa đơn VAT, không được khấu trừ thuế GTGT.
– Nộp thuế cố định hàng tháng (thuế khoán), không được khấu trừ chi phí hoạt động. – Không phải thực hiện thủ tục kê khai thuế. |
| Quy mô | Quy mô từ nhỏ đến rất lớn. | Quy mô nhỏ. |
| Quyền xuất nhập khẩu | Được quyền xuất nhập khẩu theo các thủ tục luật định | Không được quyền xuất nhập khẩu. |
| Đại diện theo pháp luật | Không hạn chế số lượng và chức danh người đại diện theo pháp luật. Doanh nghiệp có thể đăng ký 01 hoặc nhiều người đại diện theo pháp luật với các chức danh khác nhau. | Chỉ có 01 người là đại diện theo pháp luật. |
| Giới hạn đăng ký | – Không giới hạn số lượng doanh nghiệp có thể thành lập (trừ doanh nghiệp tư nhân và công ty hợp danh và một số ngành nghề đặc biệt).
– Cá nhân, tổ chức đều có thể thành lập. |
– Mỗi người chỉ được thành lập 01 hộ kinh doanh.
– Mỗi cá nhân có thể thành lập 01 hộ kinh doanh và đồng thời thành lập công ty (trừ doanh nghiệp tư nhân và công ty hợp doanh). – Chỉ cá nhân được quyền thành lập hộ kinh doanh, các tổ chức không được thành lập hộ kinh doanh. |
| Phạm vi hoạt động | – Có thể mở chi nhánh, văn phòng đại diện, địa điểm kinh doanh;
– Có thể phát triển mở rộng phạm vi hoạt động ra nước ngoài. |
– Không được mở chi nhánh, văn phòng đại diện;
– Được phép hoạt động tại nhiều địa điểm ngoài trụ sở chính nhưng phải thông báo với cơ quan quản lý thuế, cơ quan quản lý thị trường. Do đó, địa điểm kinh doanh cũng có nhiều hạn chế. |
| Lĩnh vực kinh doanh | Không giới hạn số lượng và không giới hạn lĩnh vực hoạt động (trừ các ngành nghề thuộc danh mục cấm kinh doanh) | Giới hạn số lượng và một số ngành nghề hoạt động. |
| Đặt tên | Không trùng hoặc gây nhầm lẫn với tên công ty khác trên phạm vi toàn quốc | Không trùng hoặc gây nhầm lẫn với tên hộ kinh doanh khác trong phạm vi quận, huyện |
| Nghĩa vụ thuế | Nhiều, phức tạp do doanh nghiệp phải đóng 4 loại thuế bao gồm: Thuế môn bài, thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân. | Ít và đơn giản hơn, hộ kinh doanh chỉ phải đóng 3 loại thuế là thuế môn bài, thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân. |
| Giải thể | Hồ sơ, thủ tục giải thể phức tạp và kéo dài | Thủ tục giải thể đơn giản, nhanh chóng |
Nên thành lập doanh nghiệp hay hộ kinh doanh khi khởi nghiệp?
Việc quyết định thành lập doanh nghiệp hay hộ kinh doanh cần cân nhắc kỹ lưỡng dựa trên nhu cầu, mục tiêu và điều kiện thực tế của người kinh doanh. Mỗi mô hình đều có những lợi thế riêng, phù hợp với từng hoàn cảnh cụ thể:
– Lựa chọn thành lập doanh nghiệp khi:
+ Muốn mở rộng quy mô, hướng tới sự phát triển lâu dài
+ Hoạt động trong lĩnh vực đòi hỏi chuyên môn cao, quy mô lớn như kế toán, kiểm toán, luật, sản xuất quy mô lớn, chuỗi cửa hàng,…
+ Cần xây dựng uy tín, thương hiệu cao trên thị trường.
+ Cần đa dạng các kênh huy động vốn, ký kết hợp đồng lớn và mở rộng mạng lưới kinh doanh.
– Lựa chọn hộ kinh doanh khi:
+ Dự định kinh doanh nhỏ lẻ, ưu tiên sự đơn giản trong thủ tục kế toán – thuế và muốn dễ dàng quản lý hoạt động kinh doanh hàng ngày.
+ Hoạt động trong các lĩnh vực phổ biến như buôn bán, dịch vụ nhỏ lẻ như cửa hàng tạp hóa, quầy hàng ở chợ, kinh doanh vận tải cá nhân, cắt tóc gội đầu, quán ăn,…
+ Vốn nhỏ, không có nhu cầu mở rộng quy mô.
+ Không có nhiều nhu cầu vay vốn, huy động vốn lớn.
Việc lựa chọn mô hình phù hợp sẽ giúp bạn tối ưu hóa nguồn lực, giảm thiểu rủi ro và phát triển kinh doanh bền vững theo đúng định hướng của mình.
Ngoài ra, với một số ngành nghề nhất định thì pháp luật quy định phải thành lập công ty theo các loại hình doanh nghiệp bắt buộc mà không được đăng ký theo mô hình hộ kinh doanh. Chẳng hạn, kinh doanh dịch vụ kế toán phải thành lập doanh nghiệp với một trong các loại hình sau công ty trách nhiệm hữu hạn 2 thành viên trở lên/công ty hợp danh/doanh nghiệp tư nhân; ngành tài chính ngân hàng phải đăng ký một trong các loại hình doanh nghiệp là công ty cổ phần/công ty trách nhiệm hữu hạn;…
Chuyển đổi hộ kinh doanh thành doanh nghiệp
Trong giai đoạn đầu của quá trình khởi nghiệp, bạn có thể lựa chọn hình thức hộ kinh doanh với những ưu điểm về tính đơn giản, dễ quản lý. Tuy nhiên, khi việc kinh doanh mở rộng quy mô, hình thức hộ kinh doanh sẽ không còn phù hợp. Bạn có thể chuyển đổi hộ kinh doanh của mình trở thành hình thức doanh nghiệp. Thủ tục chuyển đổi không hề khó khăn hơn so với việc thành lập mới công ty. Trong khi đó, bạn có thể chuyển các tài sản, hàng hóa, thương hiệu cho công ty. Ngoài ra, đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa chuyển đổi từ hộ kinh doanh cá thể còn được hưởng nhiều chính sách ưu đãi về thuế, phí trong 3 năm đầu thành lập.
Vậy nếu đang hoạt động kinh doanh theo hình thức công ty mà bạn muốn chuyển đổi thành hình thức hộ kinh doanh thì sao? Trong trường hợp này thì rất tiếc pháp luật hiện chưa có quy định chuyển đổi trực tiếp từ hình thức doanh nghiệp sang hình thức hộ kinh doanh. Việc chuyển đổi phải thực hiện thông qua biện pháp giải thể doanh nghiệp và thành lập hộ kinh doanh mới.
Lựa chọn thành lập doanh nghiệp hay hộ kinh doanh khi khởi nghiệp là vấn đề mà hầu hết mọi người đều gặp phải. Với những phân tích, so sánh kể trên, chúng tôi hy vọng sẽ giúp cho bạn đưa ra được những lựa chọn phù hợp cho quá trình khởi nghiệp của mình.
Chúng tôi sẵn sàng hợp tác và đồng hành cùng các đối tác để tạo nên những giá trị bền vững thông qua việc tư vấn và thực hiện các thủ tục pháp lý cần thiết cho hoạt động kinh doanh.
